در سال 2005 ميلادی به منظور بررسی تولیدات و اثرگذاري آن ها با هدف ارزیابی کيفی کل برونداد عملی یک پژوهشگر، شاخص اچ ایندکس یا هایرش[1] ایندکس نخستین بار توسط فیزیکدانی به نام جورج هایرش[2] ابداع شد و رفته رفته در همه حوزه هاي علوم عمومی شد. اساس محاسبه این شاخص، تعداد استناداتی است که از سوي دیگران به آثار یک محقق صورت می گیرد. این شاخص ابزاری برای ارزیابی علمی پژوهشگران است که میزان تأثیرگذاری آن ها را در پیشبرد علم نشان می دهد و در حال حاضر به عنوان بهترین معیار موجود در ارزیابی علمی افراد به کار برده می شود.
به عنوان مثال وقتی H ایندکس شخصی برابر با 10=H است، یعنی این فرد دارای 10 مقاله است که به آن مقالات، حداقل 10 بار و بیشتر استناد گردیده است.
دربسیاري از موارد h ایندکس نشان دهنده برون ده محققان نمی باشد در واقع در شاخص h تعداد زیاد نویسندگان یک مقاله و سهم آن ها و جایگاه نویسنده در میان نویسندگان در نظر گرفته نمی شود.
در رشته هاي مختلف و یا برخی ژورنال ها تنها می توان به تعداد معدودي مقاله استناد نمود. در این ایندکس محتواي استنادات در نظر گرفته نمی شود این ایندکس محدود به تعداد مقالات چاپ شده می باشد. بنابراین براي محققینی که سابقه فعالیت آنها کم باشد مناسب نمی باشد.
براي بدست آوردن شاخص H می توان به سایت هاي زیر رجوع کرد:
Scopus
انتشارات الزویر پایگاه Scopus را معرفی نموده است و براي محاسبه شاخص Hدر حال حاضر تنها از مقالات مربوط به سال 1995 به بعد استفاده می نماید. عملا مقالات که قبل از این سال منتشر شده اند، نادیده گرفته می شوند. حال آن که ممکن است همان مقالات به دفعات مورد استناد قرار گرفته باشند. بنابراین اثر این تفاوت بیشتر در پایگاه اسکوپوس خود را نشان می دهد.دسترسی به شاخص Hدر اسکوپوس مستلزم اشتراك نیست.
Web of Knowledge (ISI)
یکی از بهترین ابزارها برای محاسبه شاخص H، Web of Science می باشد که از بخش های Web of Knowledge است. این ابزار برای محاسبه شاخص H، کلیه مقالات یک نویسنده را از ابتدا تا زمان حال مدنظر قرار می دهد. در صورتی که از طریق دانشگاه یا کاربری شخصی به این پایگاه دسترسی داشته باشید، می توانید به راحتی با جستجوی نام نویسنده مورد نظرتان، H-Index و بسیاری اطلاعات آماری دیگر راجع به وی را در این پایگاه مشاهده کنید. موسسه ISI این پایگاه را ارائه نموده است.
Scholar Google
این ابزار که برای شرکت گوگل می باشد، رایگان بوده و شما می توانید به راحتی با ثبت یک حساب کاربری در گوگل شاخص H خود را محاسبه کنید. در مورد این ابزار، باید به این نکته توجه کرد که به دلیل مدنظر قرار دادن طیف وسیعی از مقالات در محاسبه شاخص H (حتی مقالاتی که به صورت رایگان در اینترنت وجود دارند) و در مجلات معتبر منتشر نشده اند)، به اندازه ابزار های دیگر دقیق نیست اما از آن جا که ابزاری رایگان است، مناسب می باشد.
در پایگاه های Scopus و WOK هر مقاله منتشر شده تنها یک بار در این پایگاه ها ثبت می شوند. حال آن که در گوگل اسکالر در صورت وجود مشابهت اسمی، امکان تداخل وجود دارد و این گاهی باعث ایجاد تفاوت در نتایج می شود. همچنین ممکن است یک مقاله دو یا چند بار در اسکالر فهرست شده باشد. این امر در شرایط خاص می تواند باعث افزایش و یا کاهش کاذب شاخص H شود.
 |
